Viêm gan virus – căn bệnh truyền nhiễm tấn công gan và gây ra hàng loạt biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, suy gan, và ung thư gan – vẫn đang là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 1,1 triệu người tử vong do viêm gan B và C. Mặc dù đã có vaccine phòng bệnh, đặc biệt là đối với viêm gan B, và thuốc điều trị hiệu quả cho viêm gan C, nhưng tỷ lệ chẩn đoán và điều trị hiện nay vẫn ở mức thấp đáng báo động.

WHO ước tính: Chỉ 10% người nhiễm viêm gan B mạn tính được chẩn đoán và trong số đó, chỉ 22% được điều trị. Trong khi đó, 9,4 triệu người đang được điều trị viêm gan C mạn tính – con số tuy tăng nhưng vẫn chưa đủ để đạt được mục tiêu chấm dứt viêm gan virus như một mối đe dọa y tế vào năm 2030.

Viêm gan virus: Mối đe dọa âm thầm

Viêm gan virus gồm năm chủng chính: A, B, C, D và E. Trong đó, viêm gan B và C được xem là nguy hiểm nhất vì lây truyền qua đường máu, quan hệ tình dục không an toàn và từ mẹ sang con – tương tự như HIV. Viêm gan D chỉ lây khi có đồng nhiễm virus B, trong khi A và E lây qua thực phẩm và nước bị nhiễm bẩn.

Trên toàn cầu, khoảng 240 triệu người nhiễm viêm gan B mãn tính và 130–150 triệu người nhiễm viêm gan C. Riêng hai loại virus này chiếm tới 78% các ca ung thư gan nguyên phát và 57% trường hợp xơ gan – theo thống kê của WHO và Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát bệnh Hoa Kỳ (CDC).

Việt Nam đối mặt với gánh nặng kép

Tại Việt Nam, tình hình viêm gan virus được Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế) đánh giá là đáng lo ngại, với tỷ lệ nhiễm viêm gan B và C thuộc nhóm cao trong khu vực Tây Thái Bình Dương. Ước tính có khoảng 8,7 triệu người nhiễm viêm gan B và 1 triệu người nhiễm viêm gan C. Đáng chú ý, phần lớn các trường hợp nhiễm viêm gan B ở trẻ em là do lây truyền từ mẹ sang con trong quá trình mang thai và sinh nở.

Tuy nhiên, điểm sáng trong công tác phòng ngừa là tỷ lệ tiêm vaccine viêm gan B sơ sinh ngày càng tăng. Theo WHO, 42% trẻ em trên toàn cầu đã được tiêm mũi vaccine viêm gan B đầu tiên trong vòng 24 giờ sau sinh, góp phần cắt đứt nguồn lây sớm và giảm nguy cơ viêm gan mạn tính ở trẻ nhỏ.

Chủ động phòng ngừa – Giải pháp căn cơ

Theo khuyến cáo từ Bộ Y tế và WHO, tiêm phòng đầy đủ và sớm là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa viêm gan B. Trẻ sơ sinh cần được tiêm mũi đầu tiên trong vòng 24 giờ sau sinh, tiếp theo là các mũi nhắc lại theo lịch. Người lớn chưa có miễn dịch với virus viêm gan B cũng cần xét nghiệm và tiêm vaccine nếu cần thiết.

Đối với viêm gan A và E, an toàn thực phẩm và vệ sinh cá nhân là chìa khóa: ăn chín, uống sôi, rửa tay thường xuyên, không ăn thực phẩm sống như gỏi cá, tiết canh… Trong khi đó, phòng viêm gan B, C và D cần chú ý đến an toàn truyền máu, không dùng chung kim tiêm, vật dụng cá nhân có thể dính máu như dao cạo, bàn chải răng, và quan hệ tình dục an toàn.

Ăn uống lành mạnh, hạn chế rượu bia

Viêm gan mãn tính có thể được kiểm soát tốt nếu người bệnh duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, hạn chế đường, muối và chất béo. Tuyệt đối không sử dụng rượu bia – yếu tố làm tăng tốc độ tổn thương gan. Bên cạnh đó, cần thận trọng khi dùng thuốc, đặc biệt là thuốc giảm đau, thuốc an thần vì một số loại có thể gây độc cho gan.

Thông điệp ngày Viêm gan Thế giới 2025 là: “Phá bỏ rào cản để tiến tới loại trừ bệnh viêm gan vi rút và ngăn ngừa ung thư gan”. Đây không chỉ là lời kêu gọi cộng đồng mà còn là trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc bảo vệ chính mình và những người xung quanh khỏi căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh này.