HIV (Human Immunodeficiency Virus) là vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người, phá hủy các tế bào T CD4 - tế bào bạch cầu giúp cơ thể chống lại bệnh tật. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, hệ miễn dịch suy yếu sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cơ hội và dẫn đến AIDS (giai đoạn cuối cùng và nghiêm trọng nhất của nhiễm HIV). 

Một số người vẫn lầm tưởng rằng chỉ cần quan sát triệu chứng là có thể biết mình có nhiễm HIV hay không. Tuy nhiên, HIV là một vi rút tiến triển âm thầm, với những triệu chứng ban đầu thường nhẹ đến mức người bệnh không nhận thấy được. Do đó, xét nghiệm HIV chính là phương pháp duy nhất để xác định tình trạng nhiễm HIV của một người.

Luật phòng, chống nhiễm vi rút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) quy định: “xét nghiệm HIV là việc thực hiện các kỹ thuật chuyên môn nhằm xác định tình trạng nhiễm HIV trong mẫu máu, mẫu dịch sinh học của cơ thể người, bao gồm xét nghiệm sàng lọc HIV và xét nghiệm khẳng định HIV dương tính”. Hiện nay, nhờ sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ, các phương pháp xét nghiệm HIV ngày càng an toàn, chính xác và cho kết quả nhanh chóng. 

Khi được chẩn đoán sớm và điều trị phù hợp, người nhiễm HIV hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, sinh hoạt và làm việc bình thường, duy trì tuổi thọ và hạn chế tối đa các biến chứng trong nhiều năm; đặc biệt, nếu đạt tải lượng vi rút dưới ngưỡng ức chế (U=U), người nhiễm HIV không còn khả năng lây truyền HIV cho người khác qua đường tình dục. Hơn hết, việc phát hiện sớm còn giúp người bệnh chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa, giảm nguy cơ lây nhiễm cho những người xung quanh.

Theo số liệu từ Bộ Y tế, với ba chỉ tiêu 95-95-95 tại Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, đến năm 2024, Việt Nam đã có 87,3% người nhiễm biết tình trạng nhiễm HIV của bản thân; 78,9% người biết tình trạng nhiễm HIV được điều trị ARV và 96% người được điều trị ARV có tải lượng vi rút dưới ngưỡng ức chế. Kết quả này đã khẳng định hiệu quả điều trị và là minh chứng rõ ràng cho vai trò của xét nghiệm trong hoạt động phòng, chống dịch.

Việc xét nghiệm HIV không cần đợi đến khi có các triệu chứng. Tất cả mọi người đều cần được tư vấn xét nghiệm HIV, đặc biệt là các trường hợp có nguy cơ cao như: Nam quan hệ tình dục đồng giới, người sử dụng ma túy, người bán dâm, người chuyển giới; người mắc bệnh lao; người có bệnh lây truyền qua đường tình dục; người nhiễm viêm gan C; người được khám lâm sàng và cận lâm sàng, nhưng không phát hiện được nguyên nhân gây bệnh hoặc có các triệu chứng gợi ý nhiễm HIV. Ngoài ra, phụ nữ mang thai; vợ, chồng, con của người nhiễm HIV; anh chị em của trẻ nhiễm HIV, người phơi nhiễm với HIV; bạn tình, bạn chích của người nhiễm HIV hoặc người có hành vi nguy cơ cao; người đang trong các cơ sở khép kín (như cơ sở cai nghiện, trại giam…) và bất kỳ ai có nhu cầu cũng nên được xét nghiệm.

HIV/AIDS vẫn đang là một “điểm nóng” trong công tác chăm sóc sức khỏe toàn cầu. Thế nhưng, chủ động xét nghiệm HIV đã mở ra một cánh cửa hy vọng, giúp người bệnh được điều trị sớm, sống khỏe mạnh và phòng ngừa lây truyền hiệu quả. Người dân có thể đến các cơ sở y tế để được tư vấn và xét nghiệm HIV miễn phí, vì sức khỏe bản thân và cộng đồng.