Theo ước tính của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam (HEAV) năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 1,1 – 1,14% GDP. Con số này bao gồm cả chi phí điều trị các bệnh mãn tính như ung thư, bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), cũng như thiệt hại do mất năng suất lao động, nghỉ ốm và tử vong sớm.

Trong khi đó, người dân Việt Nam chi khoảng 49.000 tỷ đồng mỗi năm để mua thuốc lá, một khoản tiền không nhỏ đối với nhiều hộ gia đình, đặc biệt là các hộ thu nhập thấp. Khi so sánh, chi phí kinh tế do sử dụng thuốc lá gây ra gấp năm lần số thu từ thuế thuốc lá mà ngân sách Nhà nước thu được mỗi năm. Điều này cho thấy lợi ích ngắn hạn từ ngành thuốc lá không thể bù đắp những thiệt hại lớn về kinh tế và sức khỏe mà xã hội đang phải gánh chịu.

Sử dụng thuốc lá làm tăng tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm, khiến người lao động thường xuyên phải nghỉ việc hoặc làm việc kém hiệu quả, đồng thời làm suy giảm chất lượng nguồn nhân lực. Nhiều người phải rời lực lượng lao động sớm vì bệnh tật, tạo ra áp lực lớn đối với hệ thống an sinh xã hội. Các chuyên gia y tế nhận định rằng tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất lao động và là rào cản đối với mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Đối với các hộ gia đình, đặc biệt là hộ nghèo, chi tiêu cho thuốc lá không chỉ làm giảm nguồn tài chính dành cho nhu cầu thiết yếu mà còn làm gia tăng nguy cơ rơi vào nghèo đói khi phát sinh bệnh tật liên quan đến hút thuốc. Nhiều gia đình phải gánh thêm chi phí điều trị dài hạn, làm tăng thêm khó khăn về kinh tế và giảm khả năng tích lũy cho tương lai.

Với hơn 15 triệu người hút thuốc, Việt Nam mỗi năm ghi nhận hàng chục nghìn ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá, bao gồm cả người hút chủ động và người tiếp xúc thụ động với khói thuốc. Áp lực từ chi phí y tế, mất năng suất lao động và tử vong sớm không chỉ là gánh nặng trước mắt mà còn đe dọa mục tiêu xây dựng nguồn nhân lực khỏe mạnh cho tương lai.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã khuyến nghị Việt Nam cần mạnh tay hơn trong các biện pháp kiểm soát thuốc lá, đặc biệt là tăng thuế thuốc lá nhằm giảm tiêu thụ, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng chi phí y tế. Bên cạnh đó, việc tăng cường truyền thông về tác hại thuốc lá, xây dựng môi trường sống và làm việc không khói thuốc, hỗ trợ cai nghiện và bảo vệ người không hút thuốc khỏi khói thuốc thụ động cần được thực hiện đồng bộ và liên tục.

Thuốc lá không chỉ là vấn đề sức khỏe mà còn là vấn đề phát triển. Gánh nặng kinh tế từ thuốc lá — chi phí y tế khổng lồ, tổn thất năng suất lao động, suy giảm chất lượng nguồn nhân lực và áp lực lên ngân sách — đang kìm hãm sự phát triển của đất nước. Giảm sử dụng thuốc lá đồng nghĩa với việc giảm chi phí y tế, tăng năng suất lao động, cải thiện sức khỏe cộng đồng và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững. Đó là lý do vì sao việc hạn chế và tiến tới giảm mạnh tỷ lệ sử dụng thuốc lá không chỉ mang lại lợi ích cho mỗi cá nhân mà còn là khoản đầu tư quan trọng cho tương lai của gia đình, cộng đồng và quốc gia.