Tình trạng nhiều điểm bán thuốc lá không có giấy phép vẫn ngang nhiên hoạt động.

         Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá – Bộ Y tế cho biết, hiện có tới 40,9% điểm bán lẻ trưng bày sản phẩm thuốc lá vượt quá giới hạn cho phép (một bao hoặc một tút). Bên cạnh đó, công tác quản lý hoạt động phân phối, bán buôn, bán lẻ thuốc lá còn nhiều bất cập. Tình trạng nhiều điểm bán không có giấy phép vẫn ngang nhiên hoạt động, trong khi việc kiểm tra, giám sát sau cấp phép tại các địa phương còn lỏng lẻo. Chính vì vậy, một trong những nội dung liên quan đến sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá của nhóm chuyên gia kỹ thuật là đề xuất cấm trưng bày sản phẩm thuốc lá tại đại lý và điểm bán lẻ.

          Bác sĩ Dương Thị Tú, TTYT khu vực Cái Nước thông tin: Các chuyên gia đề xuất bổ sung vào Luật quy định “Đại lý bán lẻ, điểm bán lẻ thuốc lá không được trưng bày các sản phẩm thuốc lá dưới bất kỳ hình thức nào tại địa điểm kinh doanh”. Bởi, theo các chuyên gia, hình thức trưng bày thuốc lá tại điểm bán thực chất là một dạng quảng cáo trực quan, có ảnh hưởng lớn đến hành vi tiêu dùng, đặc biệt với thanh thiếu niên và người hút thuốc đang có ý định cai. Đây cũng là một lỗ hổng trong hệ thống pháp luật hiện hành về kiểm soát thuốc lá. Đề xuất này hoàn toàn phù hợp với Điều 13 của Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá của WHO (FCTC) mà Việt Nam là quốc gia thành viên, yêu cầu cấm toàn diện các hình thức quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá, bao gồm cả việc trưng bày tại điểm bán.

          Điều 25 Luật Phòng, chống tác hại của thuoốc lá quy định rõ: Doanh nghiệp, đại lý buôn bán, đại lý bán lẻ thuốc lá phải có giấy phép bán thuốc lá theo quy định của Chính phủ; người chịu trách nhiệm tại điểm bán của đại lý buôn, đại lý bán lẻ thuốc lá treo biển thông báo không bán thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi; đại lý bán lẻ, điểm bán lẻ không trưng bày quá một bao, một hộp của một nhãn hiệu thuốc lá... Tuy nhiên, theo ghi nhận của các địa phương, quy định này vẫn đang bị vi phạm công khai.

          Trên thực tế, các hình thức quảng cáo công khai trên báo chí, truyền hình hay pano đã được loại bỏ phần lớn. Tuy nhiên, quảng cáo trá hình trên internet và trưng bày tại điểm bán vẫn rất phổ biến. Điều tra cho thấy, tỷ lệ vi phạm quảng cáo thuốc lá trên internet tăng từ 0,8% năm 2015 lên 5,1% năm 2020. Bên cạnh đó, các công ty thuốc lá còn khéo léo lách Luật bằng các hình thức khuyến mại mới như tặng quà đi kèm sản phẩm, tổ chức sự kiện âm nhạc, thể thao có tài trợ… Chính những điều này đã gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong phát hiện và xử lý vi phạm.

          Để đề xuất cấm trưng bày sản phẩm thuốc lá tại các điểm bán lẻ được thực hiện thì công tác thực thi sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn. Trong đó, các hình thức quảng cáo về các sản phẩm thuốc lá tràn lan trên mạng xã hội, chiến lược tiếp thị tinh vi của các tập đoàn thuốc lá, cũng như hoạt động vận động hành lang nhằm tác động chính sách. Một trong những thách thức lớn hiện nay là tình trạng quảng cáo trá hình qua bao bì, màu sắc, trưng bày bắt mắt tại điểm bán, cũng như sự bùng nổ quảng bá trên mạng xã hội trong khi chưa có chế tài đủ mạnh. Lực lượng kiểm tra còn mỏng, chưa thể giám sát toàn bộ thị trường.

          Để tăng cường hiệu quả thực thi pháp luật, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm, đặc biệt bổ sung quy định xử lý đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và cho phép sử dụng chứng cứ điện tử. Bên cạnh đó, cần tăng cường lực lượng thanh tra, nâng cao năng lực, trang thiết bị, phối hợp liên ngành. Đồng thời ứng dụng công nghệ số để giám sát vi phạm trực tuyến và phát huy vai trò cộng đồng trong giám sát, phản ánh, bác sĩ Tú thông tin thêm.