Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo, thuốc lá là “kẻ giết người thầm lặng”, cướp đi sinh mạng hàng triệu người mỗi năm. Không chỉ hủy hoại sức khỏe người hút, khói thuốc còn gây tổn hại nghiêm trọng đến những người xung quanh, đồng thời để lại gánh nặng nặng nề cho kinh tế và môi trường.
Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra hàng loạt căn bệnh nguy hiểm
Tại Việt Nam, theo ước tính của WHO, thuốc lá gây ra hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm, trong đó có 84.500 ca do hút thuốc chủ động và 18.800 ca do hút thuốc thụ động. Thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108 nghìn tỷ đồng mỗi năm – cao gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế thuốc lá.
Theo bác sĩ Ngô Minh Phước, Trưởng Khoa Phòng, chống bệnh không lây nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Cà Mau, khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có ít nhất 69 chất gây ung thư. “Nicotine là chất gây nghiện mạnh tương tự heroin hay cocain, khiến người hút dễ phụ thuộc. Carbon monoxide làm giảm oxy trong máu, gây hại tim mạch, trong khi nitrosamines và polycyclic aromatic hydrocarbon là những tác nhân sinh ung thư cực mạnh”, bác sĩ Phước cho biết.
Mặc dù đã có nhiều cảnh báo, tỷ lệ hút thuốc ở Việt Nam vẫn ở mức đáng lo ngại. Hiện có tới 41,1% nam giới trưởng thành hút thuốc lá điếu. Đáng chú ý, thuốc lá điện tử đang gia tăng nhanh, từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020 ở nhóm người từ 15 tuổi trở lên.
Thuốc lá được xem là thủ phạm hàng đầu của nhiều bệnh nguy hiểm. Hơn 75% ca bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) bắt nguồn từ hút thuốc, trong khi 90% ca ung thư phổi trên toàn cầu có liên quan trực tiếp đến thuốc lá.
Qua khám sàng lọc tại cộng đồng, đa số các trường hợp mắc COPD đều có tiền sử hút thuốc lá (Ảnh minh họa)
Bác sĩ Trương Quang Bảo, Trưởng Khoa Khám, Bệnh viện Lao và Bệnh phổi Cà Mau, cho biết: “Qua một đợt khám sàng lọc tại cộng đồng, trong số 896 người được kiểm tra, có 109 trường hợp mắc COPD, phần lớn đều có tiền sử hút thuốc lá”.
Không chỉ ảnh hưởng đến phổi, thuốc lá còn làm tăng nguy cơ mắc ung thư thanh quản, thực quản, miệng, tụy, bàng quang, thận, dạ dày, thậm chí ung thư cổ tử cung. Người hút thuốc có nguy cơ bị ung thư thanh quản cao gấp 20 lần và ung thư thận cao gấp 5 lần so với người không hút.
Hút thuốc lá cũng gây áp lực lớn cho tim mạch. Chỉ sau 10 phút hút, nhịp tim có thể tăng đến 30%. Người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh mạch vành, đột quỵ, nhồi máu cơ tim cao hơn nhiều lần so với người bình thường.
Đặc biệt, thuốc lá ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản. Ở nam giới, hút thuốc làm tăng nguy cơ vô sinh, liệt dương gấp đôi do tình trạng xơ vữa động mạch ở dương vật. Với nữ giới, khói thuốc có thể gây rối loạn kinh nguyệt, thai ngoài tử cung, sinh non, hoặc thai chết lưu. Trẻ sinh ra từ mẹ hút thuốc thường nhẹ cân hơn 200 - 400g so với mức trung bình.
Ngoài tác động đến sức khỏe, thuốc lá còn gây thiệt hại kinh tế - xã hội to lớn. WHO ước tính mỗi năm thế giới mất khoảng 1.400 tỷ USD do chi phí điều trị và giảm năng suất lao động. Bên cạnh đó, ngành sản xuất thuốc lá góp phần phá rừng, tiêu tốn khoảng 18 tỷ cây xanh mỗi năm để sấy lá thuốc và thải ra hàng chục nghìn tấn hóa chất độc hại, gây ô nhiễm đất, nước và không khí.
Tác hại của thuốc lá là toàn diện và lâu dài - không chỉ giết chết người hút mà còn âm thầm hủy hoại sức khỏe người thân và cộng đồng. Đã đến lúc mỗi cá nhân cần hành động thiết thực: nói không với thuốc lá, xây dựng môi trường sống trong lành, bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và xã hội.