Hoạt động tập huấn cung cấp kiến thức kỹ năng tư vấn cai nghiện thuốc lá tại cộng đồng cho nhân viên y tế khóm, ấp.

Một điếu thuốc lá chứa khoảng 10–20 mg nicotine cùng hơn 2.500 chất hóa học, và khi đốt cháy con số này tăng lên đến 4.000 hợp chất khác nhau. Trong đó có nhiều chất gây ung thư như benzopyrene, vinyl chloride hay naphthalene. Đặc biệt, nicotine là thành phần gây nghiện mạnh, tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương, tạo ra cảm giác hưng phấn, tỉnh táo và khiến người hút bị phụ thuộc chỉ sau một thời gian ngắn tiếp xúc. Không có “ngưỡng an toàn” trong hút thuốc. Chỉ vài điếu mỗi ngày cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Đặc biệt, thời gian hút càng dài thì nguy cơ ung thư càng tăng theo cấp số nhân, có thể cao gấp 16–32 lần khi hút thuốc trong thời gian dài so với người không hút.

Theo các chuyên gia, khó khăn lớn nhất nằm ở cơ chế gây nghiện phức tạp. Nicotine khiến bộ não gắn nó như một chất “thiết yếu”, và khi thiếu sẽ tạo ra hội chứng cai với biểu hiện: bứt rứt, cáu gắt, mất ngủ, thèm ăn, giảm tập trung… Những triệu chứng này khiến nhiều người bỏ cuộc dù đã rất cố gắng. Bên cạnh yếu tố sinh học, nghiện hành vi như hút sau bữa ăn, khi uống cà phê hay trong lúc căng thẳng khiến việc từ bỏ thuốc lá trở thành một thử thách thực sự. Đây là một phản xạ có điều kiện hình thành trong thời gian dài, đòi hỏi sự thay đổi có chiến lược mới có thể phá vỡ được.

Người cai thuốc lá muốn tiến đến được thành công phải vượt qua một số rào cản, cũng như những sai lầm có thể mắc phải. Nhiều người lo ngại tăng cân sau cai thuốc. Thực tế, tăng cân thường đến từ cảm giác thèm ăn do thiếu nicotine, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát bằng chế độ ăn uống và vận động hợp lý. Tăng 2–3 kg vẫn tốt hơn rất nhiều so với các nguy cơ sức khỏe mà thuốc lá mang lại. Một số người cho rằng họ chỉ hút vài điếu “cho vui” sau thời gian cai thuốc. Tuy nhiên, theo phân tích của các chuyên gia, chỉ một hơi thuốc cũng có thể kích hoạt lại toàn bộ hệ thống thụ thể nicotine, khiến người đã cai nhanh chóng tái nghiện trở lại. Đây là lý do hiện tượng tái nghiện rất phổ biến, với 90% người bỏ thuốc lần đầu gặp phải. Tuy nhiên, tái nghiện không phải thất bại, mà là một phần của quá trình học hỏi để đi đến thành công bền vững hơn…

Ngoài việc tránh mắc phải những sai lầm trong quá trình cai thuốc lá, người cai thuốc lá nên cũng cố quyết tâm cai bằng việc hướng đến mục tiêu lợi ích khi cai thuốc lá. Chỉ sau 24 giờ bỏ thuốc, cơ thể đã bắt đầu thải CO trong máu, lượng oxy được cải thiện đáng kể. Sau 1 tuần, người cai thuốc cảm nhận rõ hơi thở dễ dàng hơn, vận động tốt hơn. Vị giác và khứu giác phục hồi, tinh thần sảng khoái, da dẻ tươi sáng. Về lâu dài, nguy cơ bệnh tim mạch giảm mạnh chỉ sau 1 năm và có thể trở về mức của người không hút thuốc sau 5 năm cai thuốc.

 Không có phương pháp “thần kỳ” nào giúp bỏ thuốc trong một ngày. Nền tảng của thành công là quyết tâm của người hút thuốc. Tuy nhiên, đối với người nghiện nặng việc kết hợp giữa tư vấn hành vi, nhận thức và thuốc hỗ trợ cai nghiện sẽ giúp tăng gấp đôi cơ hội thành công. Các phương pháp hỗ trợ gồm: Nicotine thay thế (kẹo nhai, miếng dán) giúp giảm các triệu chứng cai bằng cách cung cấp lượng nicotine ổn định, không gây nghiện do hấp thu chậm hơn thuốc lá. Thuốc Bupropion SR hoặc varenicline: điều chỉnh dẫn truyền thần kinh, giảm cảm giác thèm thuốc. Tư vấn tâm lý - hành vi: giúp người cai thuốc nhận diện “cạm bẫy”, vượt qua thói quen gắn với hành vi hút thuốc, xây dựng lối sống mới. 

Ngoài quyết tâm cai của người hút thuốc, gia đình, cộng đồng nên là chỗ dựa vững chắc cho những người đang nỗ lực từ bỏ thuốc lá. Bởi sau cùng, thành công của họ không chỉ mang lại lợi ích cho bản thân mà còn góp phần xây dựng một xã hội lành mạnh, văn minh và không khói thuốc.