Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã có hiệu lực hơn một thập kỷ, quy định rõ việc cấm quảng cáo, khuyến mại và trưng bày thuốc lá tại điểm bán. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, tình trạng vi phạm vẫn diễn ra khá phổ biến ở nhiều địa phương. Việc buông lỏng kiểm tra, xử lý cùng ý thức chấp hành kém của một bộ phận cơ sở kinh doanh đang khiến các quy định pháp luật chưa phát huy hiệu quả như mong đợi.
Theo Điều 25 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, doanh nghiệp, đại lý buôn bán và bán lẻ thuốc lá phải có giấy phép kinh doanh hợp pháp; người chịu trách nhiệm tại điểm bán phải treo biển “Không bán thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi”; đồng thời, không được trưng bày quá một bao, một tút hoặc một hộp của một nhãn hiệu thuốc lá.
Thế nhưng, quy định này vẫn bị vi phạm công khai ở nhiều nơi. Ghi nhận tại một số địa phương cho thấy, thuốc lá được bày bán tràn lan tại các cửa hàng tạp hóa, quán cà phê, trạm xăng hay quầy tạp phẩm ven đường. Nhiều điểm trưng bày hàng loạt nhãn hiệu khác nhau, thậm chí kèm theo bảng giá, hình ảnh quảng cáo bắt mắt để thu hút khách hàng. Việc trưng bày công khai như vậy không chỉ vi phạm quy định pháp luật mà còn tạo nên hình thức quảng cáo trá hình, khiến sản phẩm thuốc lá trở nên quen thuộc, dễ tiếp cận, đặc biệt với giới trẻ, nhóm dễ bị thu hút bởi hình ảnh bắt mắt và tính tò mò.
Ghi nhận nhiều cửa hàng, quán cà phê vẫn vi phạm pháp luật trong việc trưng bày các sản phẩm thuốc lá.
Các chuyên gia y tế cho rằng, hình ảnh sản phẩm thuốc lá xuất hiện thường xuyên ở nơi công cộng chính là một dạng quảng cáo gián tiếp, làm suy giảm hiệu quả của công tác phòng, chống tác hại thuốc lá.
Bác sĩ Hồ Thanh Đảm, Trưởng Khoa Truyền thông giáo dục sức khỏe, nhận định: “Việc trưng bày thuốc lá công khai không chỉ vi phạm quy định mà còn vô tình tạo ra hình thức quảng cáo ngầm. Khi hình ảnh thuốc lá hiện diện thường xuyên ở các điểm bán, nó góp phần duy trì thói quen hút thuốc trong cộng đồng và cản trở nỗ lực giảm tỷ lệ người hút.”
Theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP, hành vi trưng bày quá số lượng cho phép hoặc quảng cáo thuốc lá có thể bị phạt tiền từ 3 đến 5 triệu đồng. Mặc dù đã có quy định về mức xử phạt tuy nhiên việc kiểm tra, xử lý vi phạm vẫn còn “buông lơi”. Một phần do lực lượng kiểm tra, xử lý tại địa phương còn mỏng và chưa có quy định cụ thể rõ ràng về chức năng nhiệm vụ xử phạt trong lĩnh vực này. Mặc khác, vì lợi nhuận từ kinh doanh thuốc lá, nhiều cơ sở vẫn cố tình lờ đi các quy định của pháp luật và tiếp tục vi phạm.
Thời gian qua, Ban Chỉ đạo phòng chống tác hại thuốc lá tỉnh đã có nhiều nỗ lực trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại địa phương. Đặc biệt từ công tác truyền thông phần nào đã thay đổi nhận thức của những người kinh doanh, mua bán và sử dụng thuốc lá. Ghi nhận tại một số cơ sở kinh doanh thực hiện nghiêm túc về quy định trưng bày và mua bán sản phẩm thuốc lá. Đa phần các vi phạm này xảy ra ở các điểm bán nhỏ lẻ, tạp hóa, quán cà phê… Tuy nhiên việc trung bày này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến những nổ lực trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá của tỉnh.
Ban Chỉ đạo phòng chống tác hại thuốc lá tỉnh đã có nhiều nỗ lực trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại địa phương nhằm nâng cao nhận thức của người tác hại của thuốc lá.
Thực thi hiệu quả Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước mà còn là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Khi cơ sở kinh doanh tuân thủ, người dân nâng cao nhận thức và chính quyền giám sát chặt chẽ, sẽ tạo nên môi trường sống lành mạnh, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Phòng, chống tác hại thuốc lá là cuộc chiến lâu dài, đòi hỏi sự bền bỉ của cả hệ thống chính trị và ý thức tự giác của người dân. Mỗi hành động nhỏ như không trưng bày, không quảng cáo thuốc lá cũng là đóng góp thiết thực cho mục tiêu xây dựng môi trường không khói thuốc.