Hút thuốc không phải là bệnh và không cần phải dùng thuốc để điều trị. Tuy nhiên, từ việc giảm dần hút thuốc đến việc cai được thuốc lá lại là một quá trình không dễ dàng đối với hầu hết người hút thuốc lá. Việc cai thuốc lá, vốn có lợi cho sức khỏe nhưng lại vô cùng khó khăn, nhiều người bỏ đến hàng chục lần nhưng kết quả vẫn là tiếp tục hút.
Thành phần chính trong khói thuốc lá là nicotine, một chất khí không mùi, không màu, không vị nên khi hít vào cơ thể không nhận ra sự có mặt của nó và chỉ mất 7 giây, nicotine vào phổi đã lên não của người hút. Theo thời gian, nicotine sẽ tạo cảm giác hưng phấn tương tự như sử dụng heroin và não bộ sẽ coi việc sử dụng nicotine có liên quan đến cảm giác thoải mái. Khi muốn cai thuốc lá, nhưng não bộ đã quen với việc sử dụng nicotine thì việc cắt, giảm nicotine hay ngưng hút thuốc đột ngột có thể gây ra sự thay đổi hay hội chứng cai nghiện khiến cho người hút gặp phải một số triệu chứng như lo lắng, khó chịu, căng thẳng, dễ nổi nóng, trầm cảm, mất ngủ, nhức đầu, mệt mỏi... Sự thay đổi này xảy ra trong não bộ là kết quả của một quá trình được lặp đi lặp lại nhiều lần dẫn đến lệ thuộc vào nicotine, vì cơ thể người hút thuốc đang cảm thấy sự cần thiết của chất này trong hệ thống dẫn truyền thần kinh. Càng lệ thuộc bao nhiêu thì càng khó bỏ bấy nhiêu. Từ chia sẻ của nhiều người hút thuốc, điều cốt yếu khiến việc bỏ thuốc lá thành công, đó là ý chí quyết tâm của bản thân người hút, bác sĩ Hồ Thanh Đảm - Trưởng khoa Truyền thông GDSK, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Cà Mau cho biết.
Không chỉ bản thân người hút, mà những người xung quanh khi hít phải khói thuốc thụ động, cũng bị mắc rất nhiều bệnh. Rất nhiều gia đình, vợ con, bố mẹ đều khuyến khích, động viên chồng, con bỏ thuốc, nhưng không phải ai cũng có thể làm được.
Anh Trần Thành Vũ, cùng ngụ tại xã Quách Phẩm Bắc, huyện Đầm Dơi chia sẻ: Đã nhiều lần tôi thử bỏ thuốc lá, thay vào đó là nhai kẹo serum, ăn bánh... để cho quên cảm giác thèm thuốc. Thế nhưng, cố gắng lắm cũng chỉ được một tuần lễ là tôi quay lại hút thuốc. Thật sự là khi đã hút thuốc rồi thì việc từ bỏ rất khó, nhất là trong những trường hợp công việc căng thẳng hay áp lực từ cuộc sống, tôi lại tìm đến thuốc lá. Vợ con tôi cảm thấy rất buồn và lo lắng, vì sợ về lâu dài tôi mắc bệnh phổi.
Những khó chịu khi bắt đầu bỏ thuốc lá bắt đầu vài giờ sau khi hút điếu thuốc cuối cùng, tăng đến mức tối đa trong vòng 48 - 72 giờ đồng hồ sau và có thể kéo dài đến vài tuần. Khi các vấn đề này xảy ra với cơ thể, một số người có thể quyết tâm và kiên trì vượt qua chúng, nhưng nhiều người lại quay về với những điếu thuốc để cảm thấy dễ chịu, thậm chí có người lại còn hút nhiều hơn lúc trước.
Bên cạnh việc hút thuốc thì còn có những thói quen hút thuốc đi kèm như đã quen với động tác đốt thuốc, ngậm điếu thuốc, hít, nhả khói thuốc, gõ gõ vào gạt tàn... hoặc nghiện những cảm giác phụ như nhìn khói thuốc bay, ngửi mùi thuốc lá, cảm giác hít hơi thuốc... Một yếu tố nữa cũng không kém phần quan trọng, đó chính là lệ thuộc vào tâm lý như sự tác động từ bạn bè hay những người xung quanh mình như hành động khiêu khích, mời thuốc như một nhu cầu giao tiếp xã hội, một câu chuyện buồn cần lãng quên, một sự việc căng thẳng cần tập trung cao độ... những lúc này cảm thấy thèm thuốc xuất hiện và tìm đến nó, hay đôi khi chỉ đơn giản là bắt gặp hình ảnh đúng gói thuốc lá loại mình thích lúc trước...
Như vậy, thuốc lá không chỉ tác động lên não của bạn mà còn tác động đến tâm lý, ăn sâu vào tiềm thức của người hút bằng việc tạo ra một vòng tròn lẩn quẩn của việc sử dụng và những yếu tố tác động của thuốc lá, làm chúng ta không dễ dàng bỏ được và tiếp tục nghiện thuốc lá.
Để có một cuộc sống khỏe mạnh, mọi người nên tránh xa thuốc lá. Nếu đã hút thì nên từ bỏ sớm, ngay cả khi chưa có bệnh, chứ không đợi đến khi phát bệnh mới bỏ thuốc. Mọi lí do từ môi trường, hoàn cảnh, bạn bè rủ rê… đều chỉ là những yếu tố tác động bên ngoài. Một khi có quyết tâm, có ý chí kiên định thì việc từ bỏ thuốc lá hoàn toàn có thể thực hiện được.